Αφιέρωμα | Φιοντόρ Ντοστογέφσκι | Εκδόσεις Σ. Ι. Ζαχαρόπουλος | Μέρος Γ

 

Οι δαιμονισμένοι

 

Τη βασική πλοκή για τους “Δαιμονισμένους” ο Ντοστογιέφσκι την εμπνεύστηκε από ένα εντυπωσιακό δημοσίευμα στις εφημερίδες σχετικά με τη δολοφονία ενός φοιτητή στη Μόσχα από επαναστάτες συμφοιτητές του που υποπτεύονταν ότι θα τους πρόδιδε. Μέσα από μια έντονη πλοκή, γεμάτη δραματικά επεισόδια, οι συνωμότες επαναστάτες σατιρίζονται ως ανόητοι και ελεεινοί άνθρωποι.

 

Στο έργο κυριαρχεί η μορφή του αινιγματικού Σταβρόγκιν, η δύναμη της προσωπικότητας του οποίου μαγνητίζει και επηρεάζει όλους τους άλλους συνωμότες.

 

Και σ’ αυτό το έργο αυτό ο Ντοστογέφσκι εκφράζει τις σημαντικές φιλοσοφικές, κοινωνικές και και ηθικές αντιλήψεις του.

 

Ταπεινοί και καταφρονεμένοι

Οι “Ταπεινοί και καταφρονεμένοι”, είναι ένα μυθιστόρημα, που οι ιδιαίτερες αρετές του καθορίστηκαν από το ανεπανάληπτο ταλέντο του Ντοστογέφσκι και την πραγματικότητα, την οποία αντιμετώπιζε. Δίνει τις σκοτεινές γωνιές των καταγωγίων, όπου πουλιούνται η τιμή και η ομορφιά, τις τρώγλες, από όπου οι “ιππότες” της πρώτης συσσώρευσης έβγαζαν τις “βρόμικες” χιλιάδες τους. Τις ταβέρνες, όπου στριμώχνονταν οι άνθρωποι, που δεν μπορούσαν να ξεπεράσουν τη φτώχεια τους ή να γίνουν κύριοι της συνείδησης τους.

 

Στο μυθιστόρημά του υπάρχει καθαρή διαχωριστική γραμμή ανάμεσα στους φτωχούς και τους πλούσιους, τους δυστυχείς και τους ευτυχείς, τους αναμάρτητους και τους αμαρτωλούς, ταυτόχρονα όμως υπάρχει και μεγάλη ανησυχία, η επίγνωση της ηθικής ευθύνης για την κοινωνική ακαταστασία του κόσμου.

 

Το όνειρο του θείου μου. Ο μικρός ήρωας

 

Ο Ντοστογέφσκι είναι από τους πιο γνωστούς και αγαπητούς συγγραφείς σε παγκόσμια κλίμακα. Εκατομμύρια άνθρωποι έχουν διαβάσει τα έργα του που, γραμμένα πριν ενάμιση αιώνα, είναι πάντα στην πρώτη γραμμή του ενδιαφέροντος του μεγάλου αναγνωστικού κοινού -και θα εξακολουθήσουν να είναι. Το έργο του αποτελεί τον πιο καθαρό καθρέφτη μιας μεγάλης εποχής για όλο τον κόσμο και για τη Ρωσία (για τη Ρωσία είναι η εποχή του Διαφωτισμού που προηγήθηκε έναν αιώνα στην Ευρώπη) με τους κλασικούς της συγγραφείς - Πούσκιν, Γκόγκολ, Τολστόι κ.ά.

 

Στον Ντοστογέφσκι δεν ισχύει η αρχή “η ποσότητα είναι εις βάρος της ποιότητας”. Υπήρξε πολυγραφότατος, και κάθε έργο του, μικρό ή μεγάλο, είναι ένα αριστούργημα. Στο “Όνειρο του θείου μου” σαρκάζει τις αδυναμίες των ηλικιωμένων και συμμερίζεται τα όνειρα και τις λαχτάρες των νέων με χιούμορ και συμπάθεια. Απολαύστε “Το όνειρο του θείου μου”!

 

Ο “Μικρός ήρωας” έχει κι αυτός το μερίδιο του από την πλημμυρίδα των έργων του μεγάλου Ρώσου συγγραφέα, με την τόλμη και την αγνότητα που διακρίνει τον έφηβο.

Το υπόγειο

 

“... Το Υπόγειο είναι ένα από τα πιο καταπληκτικά έργα όχι μονάχα της ρωσικής αλλά και της παγκόσμιας λογοτεχνίας. Διαβάζοντάς το νομίζεις πως δεν πατάς πια στέρεα στο χώμα, αλλά πως πέφτεις σε καμιά άπατη άβυσσο. Αισθάνεσαι την ευθυμία του πετάγματος, τον τρόμο και τη φρίκη του κενού".

 

(Λέων Σεστόφ)

Το χωριό Στεπαντσίκοβο Από τις σημειώσεις ενός αγνώστου

 

Και στο μυθιστόρημα του “Οι κάτοικοι του χωριού Στιεπαντσίκοβο” ο Ντοστογέφσκι αποδείχνεται αριστοτέχνης του είδους στη γλώσσα, στην ανατομία των βαθύτερων αισθημάτων του ανθρώπου, των χαρακτήρων, των σχέσεων και των καθημερινών συνηθειών του. Δεν υπάρχει πτυχή σε κανένα συναίσθημα που να μην τη διερεύνησε ο διαμόνιος συγγραφέας στα αθάνατα πολυδιαβασμένα έργα του. Το λεπτό άκακο χιούμορ, η επιείκεια στις ανθρώπινες αδυναμίες, το συγκρατημένο μίσος, η ευγένεια, η συμπάθεια- όλα δεμένα μεταξύ τους σ’ ένα πανόραμα μαγευτικών εικόνων και σκηνών, σ’ ένα γοητευτικό θησαυρό λεκτικών χρωμάτων συναρπάζουν τον αναγνώστη και κρατούν αμείωτο το ζωηρό ενδιαφέρον του. Οι ήρωες του έργου -ο Φομά Φομίτς, ο συνταγματάρχης Ροοτάνιεφ, η Νάστιενκα- παραμένουν αιώνιοι τύποι, διαχρονικοί, όπως οι τύποι στα έργα άλλων μεγάλων συγγραφέων στο θέατρο, στο μυθιστόρημα, στην ποίηση και στ’ άλλα έργα της Τέχνης.

 

Φτωχοί άνθρωποι

 

Οι “Φτωχοί άνθρωποι” είναι ένα μυθιστόρημα σε μορφή επιστολών που ανταλλάσσουν μέσα σε έξι μήνες ο ηλικιωμένος υπάλληλος Μακάρ Αλεξέγιεβιτς Ντιέβουσκιν και η νεαρή Βάριενκα Ντομπροσιόλοβα.

 

Από την αλληλογραφία των “Φτωχών” μαθαίνουμε για τη ζωή τους: τους ταπεινώνουν και τους κατακλέβουν οι άλλοι, μα αυτοί ψυχικά είναι πάμπλουτοι. Έχουν δημιουργήσει και ζουν σ’ ένα δικό τους κόσμο, με δική τους γλώσσα, κατανοητή μόνο από τους ίδιους και απρόσιτη στους αμύητους.

 

Οι επιστολές των “Φτωχών” φανερώνουν τη δύσκολη πορεία της σκέψης του φτωχόκοσμου που με τη φλογερή του καρδιά πολεμάει την ανέχεια, την προσωπική και κοινωνική μοίρα, αλλά που, ωστόσο, οι γνώσεις του είναι περιορισμένες ώστε να καταλάβει το σύνθετο μηχανισμό των σκληρών και απάνθρωπων νόμων της “ανώτερης” τάξης.

 

Ο σωσίας

Ο Σωσίας, ένα από τα πρώτα έργα του Ντοστογέφσκι, έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον όχι απλώς ως δείγμα της επίδρασης που του άσκησε ο Γκόγκολ, αλλά κυρίως ως απάντηση και προαναγγελία της έλευσης του ντοστογεφσκικού λογοτεχνικού κόσμου.

 

Στο μυθιστόρημα πρωταγωνιστεί ο κ. Γκολιάντκτιν, ένας εσωστρεφής και μοναχικός κρατικός υπάλληλος που κατακλύζεται συχνά από εμμονές. Στο τέλος μιας δύσκολης ημέρας, ο κύριος Γκολιάντκιν συναντά στον δρόμο έναν άνθρωπο ολόιδιο στα εξωτερικά χαρακτηριστικά μ’ αυτόν. Κατά εξαιρετική σύμπτωση, ο δίδυμος του έχει το ίδιο επίθετο και μόλις προσελήφθη στην ίδια κρατική υπηρεσία!

 

Όπως είναι φυσικό, μια τέτοια συνάντηση φέρνει αναστάτωση στον ήρωά μας. Πώς βρέθηκε κάποιος σαν αυτόν μπροστά του; Να πρόκειται για ένα κακόγουστο αστείο εις βάρος του; Κι αν ναι, από ποιους και με ποιο σκοπό; Μήπως απλά η μοίρα τον έσπρωξε στον δρόμο του, για να χτίσει μαζί του μια σχέση αληθινής, εγκάρδιας φιλίας;

 

Αν εμείς συναντούσαμε τον σωσία μας, πώς θα αντιδρούσαμε; Πόσοι όμοιοι μ’ εμάς χωράνε στη ζωή μας, ειδικά όταν εκείνοι είναι μια πιο ευνοούμενη από την κοινωνία εκδοχή του εαυτού μας;