Αφιέρωμα | Ντάντε Αλιγκιέρι | Η θεία κωμωδία | Μετάφραση: Γιωργής Κότσιρας | Εκδόσεις Σ. Ι. Ζαχαρόπουλος

 

Η θεία κωμωδία

 

Κόλαση

 

Ο Ντάντε στο πρώτο μέρος του φανταστικού ταξιδιού του, που με τη δύναμη της περιγραφής μοιάζει πραγματικό, μαζί με το δάσκαλο του τον ποιητή Βιργίλιο, ο οποίος τον οδηγεί, βυθίζονται μέσα στη Γη και κατεβαίνουν στην Κόλαση, στον Άδη.

Ο Άδης έχει σχήμα κώνου αναποδογυρισμένου, με το πλατύ στόμιο στο βόρειο ημισφαίριο, κάτω απ' την Ιερουσαλήμ. Οι κύκλοι του είναι εννέα, όπου κολάζεται και από ένα αμάρτημα, το πιο βαρύ όλο και πιο βαθιά και καταλήγουν στην κορυφή του κώνου στο κέντρο της Γης, όπου βρίσκεται ο Εωσφόρος, ο γκρεμισμένος Άγγελος.

Εδώ, στο αντίθετο ημισφαίριο, το Νότιο, από ένα σκοτεινό υπόγειο μονοπάτι οι δύο ποιητές έρχονται στην επιφάνεια, "για να ξαναδούνε τ’ άστρα".

 

 

Καθαρτήριο

Ο Ντάντε μαζί με τον Βιργίλιο ξημερώματα, στο αμυδρό φως των άστρων ξεχωρίζουν ένα θεόρατο βουνό, που κι αυτό έχει σχήμα κωνικό, το καθαρτήριο. Μπροστά στέκει φρουρός ο Κάτωνας, που δείχνει στους δυο ποιητές τον ανηφορικό δρόμο του εξαγνισμού.

Το καθαρτήριο διαιρείται σε 7 κύκλους, όπου οι εξαγνιζόμενοι μετανοούν για ένα ορισμένο αμάρτημα. Στο πέρασμα στέκει φρουρός Άγγελος, ο οποίος χαράζει στο μέτωπο του Ντάντε 7Α, τα επτά θανάσιμα αμαρτήματα. Αμέσως μετά ανοίγει η θύρα και περνούν οι δυο ποιητές. Σε κάθε κύκλο ο φύλακας Άγγελος σβήνει κι από ένα Α από το μέτωπο του Ντάντε κι αυτός, πιο ελαφρύς κάθε φορά, ανεβαίνει το δύσκολο ανήφορο του καθαρμού.

Εγκαταλείποντας τον έβδομο κύκλο, φτάνουν κι οι δυο τους στον Επίγειο Παράδεισο, όπου η Ματίλντα βυθίζει τον ποιητή στους ποταμούς της Λήθης και της καλής Μνημοσύνης. Ο Βιργίλιος εξαφανίζεται και παρουσιάζεται αστραφτερή σε ομορφιά η Βεατρίκη, η οποία θα οδηγήσει τον ποιητή, εξαγνισμένον πια, με αστραπιαίο ανέβασμα στους ουρανούς, "πανέτοιμο κι αγνό ν' ανέβει στ’ άστρα".

 

 

Παράδεισος

Ο Ντάντε ανεβαίνει με τη βοήθεια της Βεατρίκης στους ουρανούς, που είναι εννέα, περιστρεφόμενοι γύρω από την ασάλευτη Γη, κατά το σύστημα του Πτολεμαίου, το οποίο δέχεται ο ποιητής. Πάνω πάνω είναι ο Εμπυραίος, ακίνητος, σε σχήμα ρόδου. Εκεί βρίσκονται μόνο οι ψυχές που έχουν λυτρωθεί και παρουσιάζονται στον ποιητή, όπως ανεβαίνει σε διάφορους ουρανούς.

Ο ποιητής ανέρχεται ουρανό με ουρανό, όπου βρίσκει τις λυτρωμένες ψυχές και τα 9 τάγματα των Αγγέλων, φτάνοντας στον Εμπυραίο. Εκεί, η Βεατρίκη παίρνει τη θέση της στο Αιώνιο Ρόδο και αφήνει τον ποιητή στον Άγιο Βερνάρδο. Ο Βερνάρδος, αφού προσευχηθεί στην Παναγία, την παρακαλεί να πάρει τον ποιητή υπό την προστασία της.

Ο ποιητής πέφτει σε έκσταση, βυθισμένος στην ενατένιση της Αγίας Τριάδας. Στη λάμψη αστραπής φωτίζεται ο νους του και καταλαβαίνει με ποιο τρόπο έχει συνταιριαστεί θεϊκή φύση και ανθρώπινη. Εδώ τελειώνει το όραμα του, ατενίζοντας το τρισυπόστατο Ένα, τον ήλιο που γυρνάει και τ’ άλλατ’ άστρα.

 

 

Σύντομο βιογραφικό

Ο Δάντης Αλιγκέρι, γεννήθηκε στη Φλωρεντία και πέθανε στη Ραβέννα, σε ηλικία 56 ετών. Σπούδασε φιλοσοφία, θεολογία και νομικά. Αποφασιστικό ρόλο στη ζωή του και την όλη του ποιητική δημιουργία έπαιξε ο μεγάλος έρωτάς του προς την κατά ένα μόνο χρόνο νεώτερη του Βεατρίκη Πορτινάρι, την οποία και για πρώτη του φορά συνάντησε σε ηλικία μόλις εννιά ετών. Μετά από άλλα εννιά χρόνια, την ξανασυνάντησε και την αγάπησε περιπαθέστατα, αλλά και τελείως αγνά (πλατωνικά). Την έβλεπε σαν "άγγελο σε σχήμα γυναίκας" ή τέλος σαν "πηγή βαθύτατης και υψηλότατης συγκίνησης" γι' αυτόν. Η Βεατρίκη, που είχε στο μεταξύ συζευχθεί με άλλον, πέθανε λίγο αργότερα, σε ηλικία μόνο 25 ετών. Αρχικά ο Δάντης είχε περιγράψει τον πυριφλεγή μεγάλο του έρωτα στο βιβλίο του "Vita nuova" στη συνέχεια όμως έφθασε να τον αποθεώσει κυριολεκτικά, στο ασύγκριτο του αριστούργημα την περίφημη "Divina comedia", τη "Θεία κωμωδία", δηλαδή τo διαιρεμένο ως γνωστόν, σε τρία ξεχωριστά βιβλία: την "Κόλαση", το "Καθαρτήριο" και τον "Παράδεισο". Ο μεγάλος Φλωρεντίνος βάρδος, μαζί με τον σχεδόν σύγχρονό του Πετράρχη, θεωρούνται κι σαν οι δύο αναμορφωτές της ιταλικής γλώσσας. Με τη μέγιστη επίδραση των έργων τους πέτυχαν έκτοτε να καθιερώσουν την καθομιλουμένη ζωντανή γλώσσα, του λαού ως γλώσσα της λογοτεχνίας, η οποία κατ' ολίγο, εξελίχθηκε και σε επίσημη γλώσσα ολόκληρου του Ιταλικού εθνικού συνόλου. Τόσο στο "Συμπόσιό" του, όσο και, προ πάντως, στην "Θεία κωμωδία" του, ο Δάντης χρησιμοποιεί την καλλιεργημένη διάλεκτο της Τοσκάνας και της Φλωρεντίας, που έγινε κατόπιν πρότυπο για όλους τους υπόλοιπους Ιταλούς ποιητές και συγγραφείς. Καθώς δε τόνιζε κι ο ίδιος: "Χυδαία δεν είναι η γλώσσα του λαού, που εγώ μεταχειρίζομαι. Χυδαίοι είναι μόνο οι καταφρονητές της ζωντανής αυτής γλώσσας, την οποία μιλούν οι άνθρωποι του μόχθου και της προκοπής στη χώρα αυτή".

 

Λίγα λόγια για τον μεταφραστή...

Ο Γιωργής Κότσιρας γεννήθηκε στην Αθήνα, όπου σπούδασε Νομική και Πολιτικές Επιστήμες και παρακολούθησε μαθήματα στο τμήμα Φιλολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών. Από το 1952 και για δώδεκα χρόνια εργάστηκε ως υπάλληλος του Δημοσίου, κινηματογραφιστής, επιχειρηματίας και δικηγόρος. Το 1965 διορίστηκε συμβολαιογράφος στην Κηφισιά. Στο χώρο των γραμμάτων πρωτοεμφανίστηκε το 1944 από τις στήλες του περιοδικού "Φοιτητική Τέχνη" με το διήγημα "Οι άνθρωποι της βουνοκορφής". Την πρώτη του έκδοση πραγματοποίησε το 1947 με το αφήγημα "Το σπίτι". Ακολούθησε ένα χρόνο αργότερα η ποιητική συλλογή "Η χώρα των λωτοφάγων". Τιμήθηκε με το Β΄ Κρατικό Βραβείο Ποίησης (για την ποιητική συλλογή του "Η συνομιλία με το Σίσυφο", 1958), το Βραβείο Ποίησης της Ομάδας των Δώδεκα (για την ποιητική συλλογή "Ανατομία εγκλήματος", 1964), το Α΄ Κρατικό Βραβείο Ποίησης (για την ποιητική συλλογή "Το Άλφα του Κενταύρου" - 1975), το Βραβείο της Ακαδημίας των Αθηνών (για τη συνολική προσφορά του στο χώρο των γραμμάτων - 1980). Ασχολήθηκε επίσης με τη λογοτεχνική κριτική, δημοσιεύοντας κείμενα σε διάφορα περιοδικά και εφημερίδες (όπως τα Νέοι Δρόμοι, Φοιτητική Τέχνη, Ο αιώνας μας, Σκαραβαίος, Νέοι Ρυθμοί, Νέα Πορεία, Νέα Σκέψη, Φιλολογική Πρωτοχρονιά, Ακρόπολις, Βραδυνή, Ελευθερία κ.α.) και εξέδωσε τη μελέτη Η σύγχρονη ποίηση και η πνευματική αγωνία της εποχής (1959), καθώς και ένα θεατρικό έργο με τίτλο Ηρόστρατος (1970). Μετέφρασε έργα των Λόρκα, Μπωντλαίρ, Ρεμπώ, Δάντη Αλιγκέρι και άλλων, ενώ έργα του μεταφράστηκαν σε ευρωπαϊκές, βαλκανικές και αραβικές γλώσσες.

Για τη μετάφρασή του στη Θεία Κωμωδία του Δάντη Αλιγκέρι, βραβεύτηκε από το Υπουργείο Πολιτισμού της Ιταλίας για τη καλύτερη ξενόγλωσση μετάφραση, αλλά και από την Ελληνική Εταιρεία Μεταφραστών Ελλάδας με το βραβείο Καλύτερης Μετάφρασης Ποιητικού Λόγου.