Συνέντευξη με τον συγγραφέα Νίκο Μητούση

 

«Οι κουρελούδες της Αλισάβας» και «Από τη μνήμη στην καρδιά» είναι οι τίτλοι των βιβλίων σας που κυκλοφορούν από τις Εκδόσεις Χάρτινη πόλη. Ποιες είναι οι ομοιότητες και ποιες οι διαφορές τους;

Να αρχίσουμε από τις ομοιότητες τους, και στα δύο βιβλία κεντρικός χαρακτήρας είναι γυναίκα, ένας χαρακτήρας καθημερινός που ζει και αναπνέει δίπλα μας. Δεν είναι επηρμένες, ούτε η Μηλίτσα ούτε η Αλισάβα, αλλά και οι δυό, η κάθε μια τον τρόπο της, έχει πολεμήσει σκληρά στη ζωή της.

Διαφορές πέρα από τις οφθαλμοφανείς, διαφορά ηλικίας, τόπο και χρόνο, δεν νομίζω να έχουν.

Διαδραματίζονται σε διαφορετικούς τόπους και σε άλλο χρόνο αλλά δεν νομίζω ότι έχει μεγάλη σημασία, οι συγκυρίες και η ζωή είναι που κάνει τις ηρωίδες να πολεμούν και να διαμορφώνουν τον χαρακτήρα τους.

Η Αλισάβα είναι πιο σκληρή, πιο κυνική και πιο δύσκολη ενώ η Μηλίτσα ρίχνεται σε μια περιπέτεια που δεν την φανταζόταν. Και οι δύο πέφτουν στα βαθειά κι αναγκαστικά κολυμπάνε.

Άλλη μια πολύ σημαντική διαφορά είναι ότι στο από την μνήμη στην καρδιά η γραφή συνειδητά είναι πιο απλή για να ταιριάζει πιο πολύ με την ψυχοσύνθεση της Μηλίτσας.

 

Τι σας ώθησε να γίνετε συγγραφέας; Ήταν κάτι που το θέλατε από παιδί;

Πάντα με θυμάμαι με ένα σημειωματάριο στο χέρι, κι ένα μολύβι για παρέα μου, πάντα. Έγραφα, έσβηνα, διόρθωνα και ξαναέγραφα αλλά πάντα για μένα. Πολύ λίγοι διάβαζαν τα γραπτά μου. Ίσως και να ήμουνα ιδιαίτερα «ντροπαλός» και δεν τα έδειχνα και παραέξω. Τώρα το πώς δημοσιεύτηκαν τα δύο μου μυθιστορήματα είναι μια άλλη ιστορία στην οποία πρώτο ρόλο έχουν οι φίλοι και η τύχη. Κάποια στιγμή θα σας την πω και αυτή.

 

Ποια είναι η πηγή έμπνευσής σας;

Η ομορφιά της καθημερινότητας, η απλότητα, τα τόσα μικρά πράγματα που όλοι παραβλέπουμε κυνηγώντας τις περιπέτειες και τα πάθη ενώ στην ουσία αυτά είναι τα σημαντικότερα. Οι άνθρωποι, οι βουβοί και σιωπηλοί διπλανοί μας ήρωες που έχουνε ζήσει πολλά. Όλοι έχουμε ζήσει πολλά. Σημασία έχει το σημείο που θα διαλέξεις να το «φωτίσεις» σωστά να το καταλάβεις και μετά να το παρουσιάσεις ώστε να το προσέξουν και οι άλλοι. Χιλιάδες πηγές έμπνευσης καθημερινά, εικόνες, κείμενα, πόλεις και άνθρωποι. Ποια εικόνα θα είναι αυτή που θα κάνει τη καρδιά μας να σκιρτήσει, πόσο θα είμαστε έτοιμοι να ψάξουμε παραπέρα να αφεθούμε και να γοητευτούμε από αυτή, αυτό είναι και το παιχνίδι και το τίμημα και αν αυτή η ιστορία που μας άγγιξε, με την δική μας βοήθεια αγγίξει και άλλους τότε έχουμε πετύχει τον στόχο μας και η ικανοποίηση είναι ασύγκριτη.

 Ποιο βιβλίο από τα δύο σας έχει κλέψει την καρδιά και γιατί;

Και τα δύο, δεν μπορώ να τα ξεχωρίσω, δεν είναι καθόλου εύκολο, δεν έχω δα και την πληθώρα βιβλίων να με ακολουθεί ώστε να μπορώ να διαλέξω. Συναισθηματικά μιλώντας πάντα, οι κουρελούδες, επειδή είναι το πρώτο μου που εκδόθηκε, έχουν ένα ελαφρό προβάδισμα.

 

Ποιον/ποια ήρωα/ηρωίδα ξεχωρίζετε και γιατί;

Όλοι μου οι ήρωες πέρα από τους κεντρικούς είναι αγαπημένοι μου, στην Αλισάβα ένας από  τους αγαπημένους μου είναι ο γερο Εμίν, ιδιαίτερα η σκηνή στο Σουκ, και τα «κορίτσια» όταν μετά από χρόνια βρίσκονται με τον λαθρεπιβάτη της ζωής, τον Κωνσταντή. Η Αλισάβα και ο Νικηφόρος ως κεντρικοί χαρακτήρες δεν μπαίνουν στην ζυγαριά.

Στο άλλο βιβλίο όλοι οι δεύτεροι χαρακτήρες είναι πολύ αγαπημένοι μου και έχουν ψήγματα αληθινών ιστοριών, από τα ονόματά τους μέχρι και την προσωπική τους ιστορία. Φόρος τιμής αν θέλετε σε αυτό που έλεγα παραπάνω για τη καθημερινότητα και τους ανθρώπους που είναι γύρω μας, τους ήρωες μέσα στην απλότητα και την σεμνότητα τους.

 

Παρατήρησα ότι στα βιβλία σας τα γεγονότα «τρέχουν». Το ίδιο συμβαίνει και στην πραγματική ζωή;

Τρέχουν όντως τα γεγονότα, τρέχουν πολύ, αρκεί να το συνειδητοποιήσουμε και να τα καταγράψουμε, να καταλάβουμε την επίδραση τους, να ακούσουμε τον αντίκτυπό τους, αρκεί να θέλουμε. Μια στιγμή περνάει και όλα είναι πια διαφορετικά, ακόμα και τώρα που μιλάμε, τώρα που πληκτρολογούνται αυτές οι λέξεις, είναι μια στιγμή που μένει μετέωρη στον χρόνο, αύριο όταν και αν τις διαβάσει κάποιος θα έχουν μεσολαβήσει ένα σωρό άλλα γεγονότα που όσα λέμε μπορεί να έχουν διαφορετική σημασία.

 

Υπάρχει κάτι που σας δυσκόλεψε κατά τη διάρκεια της συγγραφής;

Πολλά, πρώτα απ' όλα η σωστή ιστορική σειρά, θέλω να είναι απόλυτα σωστή. Έρευνα λοιπόν πολλή και ενδελεχής. Βιβλιογραφία, άρθρα, διηγήσεις. Στις κουρελούδες υπάρχει ένα μικρό, πολύ μικρό κομμάτι, που διαδραματίζεται στον Πειραιά, στον «άλλο» Πειραιά, στα Βούρλα. Λοιπόν γι αυτό το μικρό κομμάτι αφιέρωσα πάνω από τετράμηνο στο ψάξιμο.

Η Μηλίτσα και οι εκλογές και το γραφείο του Σήφη Βαλυράκη (που είναι γι' άλλους λόγους πάλι στην επικαιρότητα) ήθελαν σωστή παρουσίαση, ακόμα και οι παραπομπές και οι σημειώσεις.

Άλλο δύσκολο σημείο ο λόγος των ηρώων, ιδίως όταν αυτοί ζουν και κινούνται σε διαφορετικό χρόνο, δε μπορεί η Αλισάβα να αρθρώνει  τον ίδιο λόγο με την Μηλιά όσο και αν οι σκέψεις τους μπορεί και να ταυτίζονται.

Αυτό όμως είναι η πρόκληση και η γοητεία της συγγραφής, μια ευκαιρία να ζήσεις σε άλλη εποχή με ό,τι αυτό συνεπάγεται.

Ποιοι είναι οι αγαπημένοι σας συγγραφείς; Τι είδους βιβλία διαβάζετε;

Αγαπημένοι συγγραφείς σαφώς και υπάρχουν, πολλοί μάλιστα, Έλληνες και ξένοι. Σύγχρονοι και παλαιότεροι.

Θα μου επιτρέψετε να μην αναφέρω σύγχρονους Έλληνες από τον φόβο μη τυχόν και παραλείψω κανέναν και δεν θα έπρεπε, από τους παλαιότερους όλοι αυτοί που αποτελούν τον κλασσικό κορμό της ελληνικής λογοτεχνίας, από Καζαντζάκη και Καβάφη ως την Διδώ Σωτηρίου και την Άλκη Ζέη.

Να αναφέρω όμως ότι ένας από τους αγαπημένους μου ξένους συγγραφείς, ίσως ο πιο αγαπημένος μου είναι ο Γκαμπριέλ Γκαρσία Μαρκές.

Από βιβλία προτιμώ να διαβάζω ελληνική κατά κύριο λόγο λογοτεχνία, μου αρέσει επίσης αυτό που λέμε μαγικός ρεαλισμός και το συναντάμε κυρίως στην λατινοαμερικάνικη λογοτεχνία, μου αρέσει και η ποίηση.

Μου αρέσουν γενικά οι ωραίες ιστορίες, οι όμορφα διατυπωμένες και ας είναι σκληρές και ας είναι στενόχωρες, μου αρέσουν οι ιστορίες που είναι διάσπαρτες αλλά που έρχονται και συνδυάζονται μέσα στην αφήγηση εξηγώντας γεγονότα που ίσως μας παραξένεψαν.

Μου αρέσει η ωραία χρήση της γλώσσας, οι όμορφες λέξεις, η ροή του λόγου η αδιάλειπτη, το βάθος και η γνώση.

 

Πιστεύετε ότι η νέα γενιά έχει να προσφέρει στον κόσμο της λογοτεχνίας;

Ακράδαντα, υπάρχουν πολλοί νέοι συγγραφείς που από καιρό έχουν δώσει δείγματα του ταλέντου τους και σίγουρα έχουν να μας δώσουν πολλά ακόμη.

Οι νέοι είναι το μέλλον μας, πάντα.

 

Υπάρχει κάποιο βιβλίο το οποίο την ώρα που το διαβάζατε να θέλατε να το είχατε γράψει εσείς;

 

Πάρα πολλά, ζηλεύω, με την καλή έννοια, πολλούς Έλληνες και ξένους συγγραφείς.

Αν ήταν να διαλέξω ένα και μοναδικό βιβλίο που θα είχα γράψει και μετά τίποτα θα ήθελα να είναι ένα οποιοδήποτε του Μαρκές.

 

Από τη μνήμη στην καρδιά η από την καρδιά στη μνήμη;

Η μνήμη αποτυπώνει, καταγράφει, ανασύρει.

Η καρδιά αισθάνεται, ζει.

Η διαδρομή είναι μεγάλη, ανασύρεις από την μνήμη και τα ξαναζείς όλα.

Αν κάποιος θέλει μόνο να θυμάται (όπως θέλει να θυμάται) τοποθετεί τα γεγονότα στην μνήμη.

Αν θέλει να ζει με αυτά, να πορεύεται με αυτά, τότε στα στέλνει από το την μνήμη στην καρδιά.

Είναι θέμα επιλογής.

 

Ποια είναι η Μηλίτσα τελικά;

Η Μηλίτσα είναι εκείνη η γυναίκα που ψαχουλεύει τις ρυτίδες της στον καθρέφτη και ανακαλύπτει ότι το κορίτσι που κάποτε υπήρξε εξακολουθεί και ζεί μέσα της.

Η Μηλίτσα είναι εκείνη η γυναίκα που περιμένοντας μόνη στην στάση του λεωφορείου κουμπώνει το πανωφόρι της, και θυμάται την στάση έξω από το σχολείο.

Η Μηλίτσα είναι η γειτόνισσα που καλημερίσαμε το πρωί και μας χαμογέλασε.

Η Μηλίτσα είναι εκείνη η γυναίκα που βάφεται στον καθρέφτη και χαμογελάει στην ζωή.

Η Αλισάβα έχει δικαίωμα στο όνειρο;

Η Αλισάβα και κάθε άνθρωπος έχει αυτό το δικαίωμα, μόνο που η Αλισάβα αναγκάστηκε να παλέψει σκληρά γι αυτό και δεν ήταν στα σχέδια της. Πάλεψε όμως και πλήρωσε το τίμημα και δεν το μετάνιωσε. Αν ήταν να ξαναζήσει από την αρχή δεν θα άλλαζε και πολλά πράγματα. Έφυγε καπνίζοντας και η ζωή της χρωστούσε ακόμα, ούτε που το λογάριασε, μάγκας η Αλισάβα.

 

Ο μαγικός κόσμος της συγγραφής σας ταξιδεύει;

Ασταμάτητα, χαρίζει τα πιο ωραία ταξίδια. Ζεις, αναπνέεις κινείσαι, χωρίς να έχεις κουνηθεί από την καρέκλα σου. Χτίζεις έναν άλλο κόσμο και μπαίνεις μέσα του. Μαγεία. Συναντάς έναν σωρό κόσμο, δημιουργείς άλλους ανθρώπους, άλλους βοηθάς με άλλους συμπάσχεις, μετουσιώνεσαι. Ωραία, πολύ ωραία, ταξίδια, αλλά μοναχικά. Ακόμα πιο ωραία γίνονται όταν τα μοιράζεσαι με άλλους.

 

Πότε να περιμένουμε το καινούργιο βιβλίο σας;

Δεν ξέρω. Δεν νομίζω να αργήσει, είναι βέβαια σε πολύ πρώιμο στάδιο αλλά θα χαρώ πολύ να το συζητήσουμε όταν θα είναι έτοιμο. Σας ευχαριστώ πολύ για την φιλοξενία.