ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΜΕ ΤΟΝ ΣΥΓΓΡΑΦΕΑ ΔΙΟΝΥΣΗ ΚΑΛΑΜΒΡΕΖΟ

 

«ΕΙΚΟΝΙΚΟΣ ΕΦΙΑΛΤΗΣ» είναι ο τίτλος του νέου σας μυθιστορήματος που μόλις κυκλοφόρησε. Μιλήστε μας γι’ αυτό.

 

   Γιατί επιλέξατε τη Νέα Υόρκη;

Άρχισα να επεξεργάζομαι τις βασικές ιδέες, τους βασικούς χαρακτήρες  και τη δομή του βιβλίου, κατά την πρώτη παραμονή μου στη Νέα Υόρκη (1998-2002) και να το οικοδομώ με αναφορά σε τόπους που είχα επισκεφθεί, τόσο στη Νέα Υόρκη, όσο και άλλες περιοχές των ΗΠΑ. Έτσι, κάπως φυσιολογικά επελέγη η Νέα Υόρκη, μαζί ενδεχομένως με τη  επιθυμία μου το βιβλίο να αφορά μια ευρύτερη κατάσταση και να απευθύνεται σε ένα ευρύτερο κοινό.  Μεταγενέστερες αποστολές μου κάποιων μηνών στη Νέα Υόρκη (2004, 2005) συνέβαλαν στη λεπτομερέστερη αποτύπωση κάποιων στοιχείων.  Στη δεύτερη, πρόσφατη παραμονή μου στη Νέα Υόρκη (2016-19), όταν η ματιά μου ήταν περισσότερο ώριμη, το βιβλίο πήρε περίπου την τελική μορφή του.

  Για μια ακόμα απάντηση σας παραπέμπω σε έναν χαρακτήρα στο κεφ. 7 του βιβλίου  που συνοψίζει: ‘’Η Νέα Υόρκη ήταν  εδώ και πολύ καιρό η πιο διάσημη πόλη της σύγχρονης ιστορίας και της Δύσης, η πόλη που έκαναν δική τους λαοί από όλα τα μέρη της γης. Σε κανένα άλλο σημείο του κόσμου δεν υπήρχαν μαζεμένες τόσες διαφορετικές φυλές, δεν ακούγονταν τόσες γλώσσες. Όμως τώρα αυτή η πολυμορφία κινδυνεύει να χαθεί…»

  Θα χαρακτηρίζατε το βιβλίο σας δυστοπικό;

Ενδεχόμενες δυστοπίες και φόβοι ευρύτερων αδιεξόδων απασχολούσαν πάντα τους ανθρώπους, ιδιαίτερα όταν δεν μπορούσαν να δημιουργήσουν εγκαίρως είτε τα κατάλληλα ερμηνευτικά εργαλεία, είτε τις αποτελεσματικές απαντήσεις στις κατά καιρούς νέες προκλήσεις και κρίσεις που αναδύονταν είτε ήταν γεωπολιτικές, οικονομικές, ιδεολογικές, κλιματικές, ενεργειακές ή τεχνολογικές. Δεν πρέπει άλλωστε να ξεχνάμε το παράδειγμα των ολοκληρωτισμών του εικοστού αιώνα, αλλά και προηγούμενες σκοτεινές περιόδους της ιστορίας της ανθρωπότητας. Πολλά από τα μεγάλα λογοτεχνικά έργα φαντασίας, αλλά και του ευρύτερου λογοτεχνικού και επιστημονικού λόγου,  πέρα από τα εμβληματικά βιβλία του Άλντους Χάξλεϋ  και του Τζορτζ Όργουελ, αλλά και έργα όπως του Μπάουμαν ή του Ατταλί έχουν  προσεγγίσει τους κινδύνους μιας γενικευμένης και εμπεδωμένης δυστοπίας, αν η (μετα)νεωτερικότητα δεν μπορέσει να δώσει έγκαιρα απαντήσεις στα οικονομικά, κοινωνικά, τεχνολογικά κλπ. προβλήματα που δημιουργούνται και εντείνονται. Υπό κάποια έννοια και ο ‘’Εικονικός Κόσμος’’ εξελίσσεται σε ένα περιβάλλον κρίσης, αυταρχικής διακυβέρνησης και κινδύνων που θα μπορούσαν να οδηγήσουν στη δυστοπία.

  Πως πιστεύετε ότι θα είναι η κοινωνία μας στο μέλλον;

Σε  όλη την ανθρώπινη ιστορία υπήρξαν περίοδοι ανάπτυξης, ειρήνης, ελπίδας, δημιουργικότητας και ευημερίας, σχετικά πεφωτισμένης εξουσίας και περίοδοι συνεχών πολέμων, καταστροφών, παρακμής, πανδημιών, δεισιδαιμονίας, ολοκληρωτικών εξουσιών και φόβου. Οι νέες τεχνολογίες όλων των εποχών έπαιξαν καθοριστικό ρόλο, τόσο για το καλό, όσο και για το κακό, όπως και οι πολιτικές, οικονομικές και κοινωνικές εξελίξεις που βέβαια συχνά δημιουργούν φαύλους κύκλους και εντείνουν τις κρίσεις.                                            

Εδώ και αρκετά χρόνια, πριν τη γενικευμένη χρήση των αλγορίθμων, του Διαδικτύου, του ChatGPT κλπ. της εποχής μας, σπουδαίοι συγγραφείς φαντασίας, με ορισμένα αριστουργηματικά έργα   που θεωρούνται πια κλασσικά, θίγουν σημαντικά θέματα σχετικά με τον μεγαλύτερο χώρο που θα διεκδικήσει στη ζωή μας η τεχνητή νοημοσύνη. Επιπλέον είναι αντιληπτή η πρόκληση από τις συνεχιζόμενες μεγάλες οικονομικές ανισότητες, τη φτώχεια, την ανεξέλεγκτη μετανάστευση, τον εξτρεμισμό, την κλιματική αλλαγή, την ενεργειακή επάρκεια, την ενδεχόμενη επανεμφάνιση πανδημιών κλπ. Τα ζητήματα είναι ανοικτά και η κατεύθυνση που μπορούν να πάρουν τα πράγματα δεν μπορεί να μας είναι γνωστή. Όμως είμαστε υποψιασμένοι για τους κινδύνους, ιδίως δε την επικράτηση ενός συνδυασμού  ‘’ανεξέλεγκτης’’ τεχνητής νοημοσύνης, αδιαφορίας για τους χαμένους της μετανεωτερικότητας όπως τους περιγράφει ο Μπάουμαν, αλλά και για την μακροπρόθεσμη πορεία των κοινωνιών μας και ενός ολοκληρωτικού (ή οιονεί ολοκληρωτικού) σχεδίου εξουσίας.

 Πόσο καιρό σας πήρε να το γράψετε;

Η συγγραφή ενός μεγάλου και σύνθετου μυθιστορήματος με εκτεταμένη πλοκή, πολλούς χαρακτήρες και με αναφορές στην πολιτική, τη διακυβέρνηση, τις νέες τεχνολογίες, την κυβερνοτρομοκρατία και κυβερνοεπιθέσεις και τη μετανάστευση, συνιστά σημαντική πρόσκληση από πολλές απόψεις, ιδίως αν η ιστορία εξελίσσεται όχι στο παρόν αλλά στο κοντινό μέλλον. Έτσι, έστω και αν  το άρχισα το 2001, χρειάστηκαν πολλές αλλαγές, προσθήκες, αφαιρέσεις, ανάδειξη περισσότερων στοιχείων, επιστημονική ακρίβεια κλπ., μέχρι να αποφασίσω ότι μπορούσα να το δώσω για έκδοση εφέτος. Εννοείται ότι το διάστημα αυτό έγραψα και αρκετά άλλα έργα.

   Σας δυσκόλεψε κάτι κατά τη διάρκεια της συγγραφής;

Είναι αρκετά πιο δύσκολο νομίζω να γραφτεί ένα καλό βιβλίο φαντασίας σε σύγκριση με ένα βιβλίο του οποίου η ιστορία εξελίσσεται στο παρόν ή στο πρόσφατο ή και απώτερο  παρελθόν, καθώς η δόμησή του, οι χαρακτήρες, τα θέματα που θα αναδεικνύει πρέπει να εδράζονται εν μέρει στην παρούσα  γεωπολιτική, οικονομική, κοινωνική, τεχνολογική, κλιματική, ενεργειακή κλπ. κατάσταση, αλλά και στην προβαλλόμενη ‘’συνέχειά’’ της. Αυτό απαιτεί εξαιρετική ακρίβεια, πολύ μεγάλη προετοιμασία σε ‘’πραγματολογικό’’ επίπεδο (τεχνολογία, επιστήμη) και εν συνεχεία ειδικότερη επεξεργασία των ψυχολογικών και άλλων χαρακτηριστικών, στοχεύσεων και αντιδράσεων των ηρώων στις συνθήκες/ περιβάλλον της ιστορίας. Ίσως για αυτό άργησα να δώσω το βιβλίο στον εκδότη,

   Ποιο είναι το είδος της λογοτεχνίας που προτιμάτε;

 Νομίζω ότι από τότε που θυμάμαι τον εαυτό μου ως αναγνώστη, εκτιμούσα τόσο την ‘’κλασσική’’ λογοτεχνία, όσο και τους ρεαλιστές αλλά  και τους ρομαντικούς συγγραφείς και ποιητές, καθώς και τη λογοτεχνία της επιστημονικής φαντασίας, είδος παρεξηγημένο πριν μερικά χρόνια, που έχει όμως δημιουργήσει εξαιρετικά έργα. Μου ασκούσαν επίσης ιδιαίτερη έλξη συγγραφείς που είχαν μετασχηματίσει σε μεγάλη λογοτεχνία ή ποίηση προσωπικές τους περιπέτειες, που είχαν προκληθεί είτε από τις πεποιθήσεις τους είτε από παιχνίδια της τύχης, και τους είχαν συχνά οδηγήσει στον πόλεμο ή κοντά στην καταστροφή και τον θάνατο,  όπως ο Ντοστογιέφσκι, ο Μαλρώ, ο Χεμινγουαίη και πολλοί Ρώσοι ποιητές του μεσοπολέμου.         Κάθε έργο που αντανακλά αυθεντικά το δυναμικό, μεταβαλλόμενο φαινόμενο του ανθρώπινου λόγου, που εμπεριέχει πρωτότυπα και ενδιαφέροντα στοιχεία  μυθοπλαστικής αφήγησης, που κάνει την αρτιότερη  δυνατή  χρήση της γλώσσας για την ιστορία, που τηρεί τους κανόνες της  ‘’λογοτεχνικότητας’’,  και αποδίδει με ακρίβεια, ευαισθησία και ενσυναίσθηση  την τρέχουσα, καθώς και την επερχόμενη πραγματικότητα, πολιτική, οικονομική, κοινωνική, πολιτισμική, τεχνολογική (για να συμπεριληφθούν τα έργα φαντασίας) είναι ένα καλό έργο που θα επέλεγα να διαβάσω.                    Ιδιαιτέρως εκτιμώ τις πρωτότυπες ιστορίες  και την επιτυχία του συγγραφέα να ενσωματώσει στο έργο του καθολικές αξίες για την ανθρώπινη κατάσταση που θα υπερβαίνουν τη στενή εποχή του.

 Τι σας μαγεύει στη δημιουργική γραφή;

Το ‘’μαγικό’’ στη δημιουργική γραφή είναι ακριβώς η δημιουργία μιας ιστορίας, δηλαδή ενός μικρού κόσμου, συχνά πέρα από την αρχική  ’’βούληση’’ και τον ‘’σχεδιασμό’’ του επίδοξου συγγραφέα. Η ισχυρή επιθυμία για γραφή (έμπνευση) μπορεί να έχει εκκινήσει από την  ανάγνωση μιας άλλης ιστορίας, το άκουσμα μιας φράσης, ένα δάκρυ στο μάγουλο μιας ζητιάνας στον δρόμο, την ένταση μιας θεατρικής παράστασης, τις ειδήσεις για κάποιο πόλεμο ή καταστροφή, τον άνεμο που φυσά, τη θύελλα που μαίνεται, τον θρήνο για μια απώλεια κλπ. που ενεργοποιούν την ισχυρή διάθεση του συγγραφέα να δημιουργήσει μια νέα ιστορία, της οποίας το τελικό περίγραμμα και κατάληξη του είναι  άγνωστη και τη ‘’ζει’’ μέχρι την τελική αποτύπωσή της.                          

 Η δημιουργική γραφή, όπως και κάθε μορφή δημιουργικότητας, έχει απελευθερωτικό χαρακτήρα και μετατρέπει τον συγγραφέα σε   ισχυρό δέκτη και πομπό  των ψιθύρων του σύμπαντος.            

 Στείλτε το δικό σας μήνυμα στους αναγνώστες του blog.

Μετά από κρίσεις, δυσαρέσκεια και απογοήτευση δεν αναδεικνύεται πάντα δημιουργικότητα και ελπίδα, προσπάθεια να ξαναχτιστεί ό,τι έχει καταστραφεί σε υλικό και πνευματικό επίπεδο, αλλά εγκαθιδρύονται, ορισμένες φορές, οι χειρότερες και πιο ύπουλες δυνάμεις ολοκληρωτισμού και χειραγώγησης, όπως συμβαίνει στην ιστορία του βιβλίου. Πάντα θα υπάρχουν κίνδυνοι χειραγώγησης, εκμετάλλευσης, δυστοπίας και απώλειας του ελέγχου. Κίνδυνοι για δημιουργία αυταρχικών και ολοκληρωτικών συστημάτων που μπορεί να εγκαθιδρυθούν μέσα στη γενική αδιαφορία, αδράνεια, απογοήτευση και κομφορμισμό των πολιτών. Πάντα όμως θα υπάρχουν τα άτομα και οι ομάδες που θα επαγρυπνούν και θα επιδιώκουν να δημιουργήσουν ξανά ισορροπία, αρμονία και ομορφιά στον κόσμο, έστω και εκκινώντας από διαφορετικές αφετηρίες, έστω χωρίς να έχουν το ίδιο κοινό όραμα. Η συνέργεια αυτών των ανθρώπων, έστω κι αν η πραγματική δύναμη και απήχησή τους φαίνεται αρχικά μικρή,  η συνάθροιση πολλών δεξιοτήτων, ταλέντων, συναισθημάτων, αλληλεγγύης, πεποίθησης, επιμονής και θάρρους μπορεί να ανατρέψει φαινομενικά πολύ υπέρτερες δυνάμεις, καθώς, όπως έχει επιγραμματικά τονίσει η Άτγουντ, και οι τυραννίες είναι εύθραυστες, αλλά και γιατί η ομορφιά θα σώσει τον κόσμο για να επαναλάβω τη φράση του Ντοστογιέφσκι.    Εν τέλει, ότι πρέπει πάντα να είμαστε σε εγρήγορση, να προσπαθούμε σε κάνουμε καλύτερο, δικαιότερο και ασφαλέστερο τον κόσμο.

 

Βιογραφικό:

O Διονύσης Καλαμβρέζος γεννήθηκε στη Ζάκυνθο. Σπούδασε νομικά στην Αθήνα, διεθνές δίκαιο και σύγχρονη ιστορία στο Λονδίνο (LSE) και στο Παρίσι (Paris-ΙΙ) και εκπόνησε διδακτορική διατριβή στο Πανεπιστήμιο Αθηνών με θέμα τον Ελληνισμό στη Ρωσία και τις άλλες χώρες της τ. ΕΣΣΔ. Υπηρετεί στην Πρεσβεία της Ελλάδας στις Βρυξέλλες. Έχει επίσης υπηρετήσει στις Πρεσβείες της Ελλάδας στη Μόσχα και στο Πεκίνο, στις Μόνιμες Αντιπροσωπείες της Ελλάδας στα Ηνωμένα Έθνη (Νέα Υόρκη) και στην ΕΕ. Έχουν εκδοθεί τα βιβλία του: «Η μηχανή σταμάτησε», διηγήματα φαντασίας (εκδόσεις Τέχνη και Λόγος, 1986, εκδόσεις Αίολος 2006), «Ένα περιστατικό στα χρόνια της Δυαρχίας», μυθιστόρημα πολιτικής φαντασίας (εκδόσεις Ροές, 1987), «Η αρρώστια και το λουλούδι του λωτού», μυθιστόρημα πολιτικής φαντασίας (εκδόσεις Αίολος, 1995), «Ιστορίες ερημιτών, ναυαγών και εξόριστων», διηγήματα φαντασίας (εκδόσεις Αίολος, 1995), «Μόσχα-Νέα Υόρκη, ο αντεστραμμένος κόσμος», μυθιστόρημα πολιτικής φαντασίας (εκδόσεις Λιβάνη, 2002), «Ο τρομοκράτης και η πόλη», διηγήματα φαντασίας (εκδόσεις Αίολος, 2006), «Ο Ελληνισμός στη Ρωσία και στις άλλες χώρες της τ. ΕΣΣΔ. Σύντομη ιστορία, κρίσεις μετά το 1991, ελληνικές παρεμβάσεις, προοπτικές» (εκδόσεις Παπαζήση, 2017). Έχουν δημοσιευθεί διηγήματα, άρθρα και εργασίες του σε ανθολογίες, επιθεωρήσεις, περιοδικά και εφημερίδες.